Programmering kleurt bibliotheek Alkmaar centrum

Na een lange voorbereiding is de vestiging in Alkmaar centrum van Kennemerwaard vóór de zomer drie weken dicht geweest voor een grootscheepse herinrichting. Herinrichting? Een make-over! 
Na de opening in juli was er voor veel klanten (en soms ook voor medewerkers) sprake van een compleet veranderde omgeving en situatie. De collectie is niet alleen verplaatst, maar op totaal andere wijze opgesteld en vooral gepresenteerd. Dit alles volgens het landelijk ontwikkelde retailconcept (Whitebox). Voeg die veelal frontale plaatsing in werelden samen met de invoer van PIM voor alle nonfictie materialen en het resultaat is dat alles een andere plek heeft gekregen volgens een andere logica. 

Wat dat betekent voor medewerkers is door collega Agnes Klitsie in een column in Bibliotheekblad mooi omschreven. Ook bibliotheekbezoekers hebben flink moeten wennen, want van hun vaak vertrouwde gang naar afdeling en/of kast kwam niets meer terecht.
Dat niet alle klanten dat direct op prijs stelden is onder andere gebleken middels een ingezonden brief in de Volkskrant onder de titel 'Chaos in de bibliotheek'.
Maar nog véél meer bezoekers hebben de bibliotheek en haar schatten in de afgelopen maanden (her)ontdekt (de bezoekersaantallen zijn iedere dag hoger dan in de vergelijkbare periode vorig jaar) en de positieve reacties zijn veruit in de meerderheid.Wat bibliotheek Alkmaar centrum tot méér dan een retailbibliotheek alleen maakt (whatever that may be?), zijn de 'specials' onder de titel Stadsformule, die in overleg met medewerkers, klanten en inrichters zijn gerealiseerd. 

Er is een MediaLab waar bezoekers kunnen experimenteren met apparatuur en nieuwe media. In deze bruisende open ruimte is elke dag wel een cursus, workshop of presentatie.  met (nieuwe) media kennismaken, iets testen of zelf iets creëren. Tijdens de opening bijvoorbeeld wordt samengewerkt met De Kaasfabriek, het Alkmaarse Fablab en kan er 3D worden geprint.
Er is een open Podium dat plaats biedt aan grote en kleine voorstellingen, lezingen, workshops of presentaties. In de afgelopen periode is gebleken dat dit podium in een behoefte voorziet en hebben er activiteiten variërend van een Workshop Voetreflexologie tot workshops DJ en Remix voor jongeren plaatsgevonden. Verbonden met dit podium is een horecavoorziening met talloze zitjes waar je onder het genot van een kopje koffie een krantje kunt lezen, luisteren, praten of werken.

In het GreenPoint is aandacht voor Duurzaamheid. Lokale instellingen en organisaties hebben hier de mogelijkheid om de bezoekers over hun initiatieven te informeren. 

De Taaltafel daarnaast is een platform waarin samen met lokale en regionale partners activiteiten op het gebied van taal worden geprogrammeerd.  

Mede hierdoor kan de (nieuwe) rol van de bibliotheek beter worden vormgegeven: faciliteren van conversatie, dialoog en uitwisseling. Verrijken, ondersteunen, archiveren en verspreiden van het gesprek van burgers en hun gemeenschap (David Lankes)  ... 

Overigens: natuurlijk zijn er ook studie- en werkplekken waar het rustig of zelfs stil is. Het is mogelijk om een stilteplek te reserveren of met een groepje in een spreekkamer te werken.  

Nu de meeste kinderziekten na twee maanden een beetje zijn overwonnen staan we vandaag en morgen voor de officiële opening en het open huis.
Het programma voor deze twee dagen is een mooi staaltje van de koerswijziging die de bibliotheek doormaakt.  
Van 'Circulation naar programming', of beter nog van 'Collecties naar communities'. 

Duurzaam in Groningen (It's easy being green)

Wat doet de bibliotheek die bij de verkiezing voor de meest duurzame bibliotheek in 2012 als tweede eindigde? Natuurlijk op bezoek gaan bij de winnaar om te kijken, bespreken en te leren van diezelfde winnaar. Dus ging ik vorige week maandag met collega Maria Sabel naar Groningen, de winnaar van de titel, om van Annelies Diekman van Daphne de Bruin te ontmoeten.

Uit het juryrapport:

'De prijs Duurzaamste Bibliotheek van Nederland wordt dit jaar voor het eerst uitgereikt als beloning voor maatschappelijk verantwoord ondernemen. Bij de keuze voor de Bibliotheek Groningen heeft de jury zwaar laten wegen dat de bibliotheek regionaal en landelijk, fysiek én digitaal haar sporen heeft verdiend met een divers aanbod van informatie over duurzaamheid. Het onderwerp is structureel ingebed in de organisatie en dat vertaalt zich in de kwaliteit van de producten, diensten en activiteiten. De jury prijst de samenwerking met ForumDuurzaam en andere lokale organisaties.'

In Groningen ontstond enkele jaren geleden het Duurzaamheidsplein, met aan de ene kant allerlei boeken en aan de andere kant activiteiten met logische samenwerkingspartners over het odnerwerp duurzaamheid. Inmiddels is dit plein overgegaan in Forumduurzaam, een onderdeel van het Groningerforum. Het Groningerforum, het huis van cultuur en informatie, is een samenwerkingsverband van Groninger Museum, Bibliotheek Groningen, Groninger Archieven, filmtheater Images, Volksuniversiteit Groningen en Debatcentrum DwarsDiep.
Daarnaast voert Bibliotheek Groningen de redactie over de landelijke digitale etalage Duurzaamheid op Bibliotheek.nl. In deze etalage zijn thema’s te vinden die aansluiten bij wat er in het land of de regio gebeurt, informatie en verdieping over duurzame onderwerpen - zoals afval, duurzame energie, voedsel uit de zee en milieuvervuiling - en actualiteit in de vorm van nieuws, een agenda, toptitels en nieuwe boeken.

Duurzaamheid is een belangrijk thema in Groningen. De bibliotheek heeft er - net als de andere partners in Forumduurzaam - uren voor vrijgemaakt. Dat werpt inmiddels zijn vruchten af, want meer en meer organisaties weten Forumduurzaam en de Bibliotheek Groningen te vinden.

En er zijn steeds meer bibliotheken die zich met het thema Duurzaamheid bezighouden. In september vorig jaar organiseerde de VVBAD in Antwerpen nog een themadag onder de titel Focus op duurzame bibliotheken.

Wat heeft nummer twee nu van nummer één geleerd?
Dat het geen kwestie is van dikke beleidsnotities en doorwrochte visiedocumenten, maar vooral van een gedeelde globale visie en inspelen op mogelijkheden en gebruik maken van kansen.
Dat je vooral af moet wijken van gebaande paden en dingen uit moet proberen die niet direct voor de hand liggen voor een bibliotheek.
Dat samenwerking met talloze instellingen, juist ook op het terrein van duurzaamheid, een allereerste vereiste is.
Dat je vooral naar buiten moet, de bibliotheek uit om dat te bereiken.
Dat een gemeente die duurzaamheid hoog in het vaandel heeft - met op de juiste plekken een duurzame ambtenaar - de juiste voorwaarden schept en een enorm voordeel is.
Dat het om véél en véél meer gaat dan een kast met boeken over een thema met een bordje erboven en klaar zijn we weer.
Dat juist programmering van interessante, leuke en onverwachte activiteiten op de juiste plekken het thema en de rol van de bibliotheek daarin kleur geven.
Dat fysiek en digitaal hand in hand gaan en elkaar moeten ondersteunen. Maar állereerst en vóóral dat enthousiasme en passie voor het thema bepalend zijn. En dat is wat Annelies en Daphne voortdurend uitstralen.
En dan is het eigenlijk helemaal niet moeilijk om groen te zijn!

Trigger happy & Point Cloud

Afgelopen twee weken vond in Den Haag Cadance plaats. Het festival opende dit jaar met het programma 'Up and coming choreographers'. Drie aanstormende choreografen en voormalig dansers van het NDT werken met de dansers van NDT2. Mijn speciale aandacht daarbij ging vooral uit naar Joeri Dubbe, winnaar van de Prijs van de Nederlandse Dansdagen 2011 en van de BNG Nieuwe Theaterprijs 2012. Volgens het programmaboekje maakt Dubbe 'met een perfecte combinatie van uitvoering en theatraliteit mysterieuze werken die nog lang nazingen' en daar kan ik van harte mee instemmen. Vanaf zijn eerste werk Prospect future (2009) tot aan zijn bekroonde Chrono volg ik hem met veel belangstelling.

Zijn nieuwste stuk Trigger Happy is het best te omschrijven als een sci-fi strijd tussen emotie en ratio. Dubbe liet zich voor Trigger-Happy inspireren door Stanley Kubricks film 2001: A Space Odyssey (1968)en stelde zichzelf de vraag of emoties nog een rol in de toekomst spelen of iedereen zich laat leiden door ratio.

Trigger Happy is een prachtig stuk geworden. 'Dubbe overtuigt met zijn eigenheid' schrijft de Theaterkrant en Annette Embrechts schrijft in de Volkskrant: 'Joeri Dubbes Trigger happy was de meest overtuigende en coherente bijdrage.' Wat mij betreft is het feit dat dit stuk wordt uitgevoerd door de dansers van NDT2 van meer dan toegevoegde waarde. Het ogenschijnlijke gemak waarmee ze de bewegingen uitvoeren en de kracht en sierlijkheid die ze daarbij uitstralen maken het een feest om naar te kijken. Wat een fantastische dansers van wereldklasse!

Tijdens hetzelfde Cadance is ook de 'installatie' Point Cloud een aantal malen uitgevoerd. Dit stuk was eerder al te zien tijdens de Nederlandse dansdagen en gemaakt door Dubbe als onderdeel van een prijs die hij won als meest talentvolle choreograaf. Point Cloud is een installatie met dans, beeld en geluid in een bijzonder, compact decor. Het stuk wordt prachtig en intens gedanst door Miguel Oliveira, oud danser van NDT2 en de combinatie van dans, licht, decor en muziek maken het een bijzondere ervaring om naar te kijken en luisteren.



foto's : Joris Jan Bos

'Spannende' facebook campagnes in bibliotheken

De maand van het spannende boek is een flink aantal bibliotheken een mooie gelegenheid om zich extra te profileren op Facebook. Hoewel de meeste bibliotheken inmiddels wel een Facebook-pagina hebben, is deze in veel gevallen nog een 'ondergeschoven broertje' of een aftreksel van de website. En dat terwijl inmiddels niet alleen ongelooflijk veel mensen gebruik maken van Facebook, maar er ook nog een prima kans ligt voor bibliotheken in contact te komen met gebruikers. Dat betekent dat de uitdaging zou moeten zijn Facebook niet alleen te gebruiken om berichten de wereld in te slingeren, maar er ook en vooral gezocht zou moeten worden naar interactie met gebruikers.
Waar voorheen de maand van het spannende boek vooral een 'fysiek evenement' was, dat uitsluitend plaatsvond ín de bibliotheekvestigingen, nu zijn er door veel bibliotheken leuke acties en activiteiten opgezet die de aanwezigheid van de bibliotheek op Facebook op een aardige manier inhoud en kleur geeft.

Dat kan vrij simpel, zoals bijvoorbeeld op de Facebookpagina van de Westfriese Bibliotheken . Hier veel aandacht voor de maand van het spannende boek en daarnaast lift de bibliotheek handig mee op mee op de Psy-D test actie van de CPNB.

Bibliotheek Rotterdam gaat een stap verder en heeft - naast een heel uitgebreid programma in de vestiging - een facebookactie onder de titel Wat is hier gebeurd? Op de Facebookpagina van Rotterdam is echter van de actie maar moeilijk iets terug te vinden.

Een van de mooiste voorbeelden van een interessante Facebookactie van bibliotheken vind ik de actie van de gezamenlijke bibliotheken in Friesland. Zij hebben op Facebook het Moordspel georganiseerd. Een spannende thriller vormde de basis van het spel. De bibliotheken werkten hierbij samen met de Friese schrijver Bart Kingma. Iedere dag werd een deel van het verhaal op Facebook gezet en iedereen kon meedoen, hints oplossen en stemmen op wie het gedaan heeft.

In Bibliotheek Kennemerwaard is deze maand ook flink ingezet op de Facebook-pagina van de bibliotheek. De bibliotheek heeft misdaadschrijfster Judith Visser bereid gevonden om met liefhebbers van het thrillergenre van gedachten te wisselen op de Facebookpagina van de bibliotheek. Wat is een mooiere plek dan Facebook om meningen, ideeën, tips en trucs en aanraders met elkaar uit te wisselen? En dat met de inzet van een kenner en specialist van het genre. Judith Visser heeft een flink aantal thrillers op haar naam staan zoals: Oversteken, Stuk, Tegengif, Time-out, Tinseltown en Trip.



De resultaten mogen er zijn. De statistieken geven aan dat er een forse toename is van het bezoek aan de facebook-pagina van Kennemerwaard, het aantal 'likes' is fors toegenomen en ook het bereik is veel groter dan in de vorige maanden. In de eerste week van de actie was de de stijging van het aantal mensen 'die hierover praten' 200% en toename van het bereik méér dan 600%! In vergelijking met eind mei is het aantal unieke bezoekers verviervoudigd.
Het allerleukst vind ik dat de interactie erg groot is, veel 'mensen die hierover praten', veel 'vind ik leuks' en veel bezoekers die vragen stellen en reageren op de actie. Ook Judith Visser is erg actief en haar snelle reacties op vragen en opmerkingen helpen zeker mee in de uitwisseling en levendigheid. Hulde! Deze vorm van interactie met lezers vraagt om herhaling, zeker voor een bibliotheek die gebruikersparticipatie (zoals 100 talenten) hoog in het vaandel heeft.

Wat ik in Kennemerwaard nog heb gemist is de link tussen de Facebookactie en dat wat er gebeurde op de vestigingen. In de vestingen van de bibliotheek is bijvoorbeeld niet direct te zien dat er op Facebook leuke acties zijn en dat je vragen kunt stellen aan een bekende auteur van thrillers. De Maand van het spannende boek blijft te veel beperkt tot een - vaak aardig vormgegeven - display waarop bibliotheekbezoekers veelgelezen thrillers vinden.
"Niets fysieks zonder digitaal en niets digitaal zonder iets fysieks", is het motto dat we hanteren. Dat is voor een volgende actie dus een mooie uitdaging!

Legende of ouwe zak?

“Als ze je een legende noemen, betekent dat eigenlijk slechts één ding: dat je een ouwe zak bent geworden.” (Paul Simon)

En óf ie een legende is:

• won 12 Grammy Awards (one of them a Lifetime Achievement Award) and five Grammy nominations 
• selected by Time Magazine as one of the "100 People Who Shaped the World." 
• received the first annual Library of Congress Gershwin Prize for Popular Song in 2007 (Wikipedia)

70 is ie inmiddels, die ouwe zak en nog een maandje dan gaat deze ouwe zak 'm zien in de Ziggo Dome. Op 18 juli is hij in Amsterdam voor zijn Graceland tour.
Om de voorpret te verhogen heb ik een usb-tje in mijn auto met alle Simon (& Garfunkel) albums die ik alvast met veel plezier beluister (en meegalm). Ook kijk ik zo nu en dan op de website van Paul Simon om zijn tour die in de VS is begonnen en binnenkort in Europa een vervolg krijgt een beetje te volgen. Kijk nog eens naar wat dvd-tjes van optredens, zoals The Concert In Central Park (in 1991 samen met Garfunkel)en het meer recente Library Of Congress Gershwin Prize For Popular Song (2009).

(Bijna) allemaal kennen we de grote hits die Simon schreef en inmiddels tot de klassiekers van de populaire muziek horen: Bridge over troubled water, The sound of silence, The Boxer, You can call me Al, 50 ways to leave your lover en nog heel veel meer.

Mijn favoriete album is nog steeds There goes rhymin' Simon uit 1973. Met lekkere hits als Kodachrome en Loves me like a rock, maar ook met fantastisch mooie songs als American tune, Tenderness en Something so right. Hier een opname uit 1992:



Maar ook zijn meer recente werk is, hoewel stukken minder bekend, zeer de moeite waard. Zoals bijvoorbeeld Surprise uit 2006, waarin hij samenwerkt met Brain Eno. Ook het album So beautiful or So what? uit 2011 is een meer dan prachtig en Songs from the Capeman uit 1997, een samenwerking met Derek Walcott, winnaar van de Nobelprijs voor literatuur, bevat talloze mooie songs.

En dat hij nog altijd voor een mooi optreden kan zorgen, laat Glastonbury 2011 wel zien:



Toen ik onlangs mijn neef van 21 op een verjaardag vertelde dat ik binnenkort naar een concert van Paul Simon ga, keek hij mij een beetje glazig aan: 'Heb ik wel eens van gehoord, maar ik ken 'm eigenlijk niet echt.'
OK Maurice, we hebben het hier dan over een ouwe zak, maar wél over een levende legende!

Kasteel Middelburg en Lezen in de keuken: over bibliotheekwerk in stadswijken

Over de rol van een kleine bibliotheekvestiging in een stadswijk of in kleine kernen is en wordt veel gesproken en geschreven. Wat is het bestaansrecht van zo'n bibliotheekvoorziening die nog meer onder druk staat dan grote bibliotheken? En minstens zo belangrijk: welke diensten voor wie worden daar dan aangeboden? Bijvoorbeeld Probiblio is in het project Spreiding en bereik daarover aan het nadenken en heeft een goed gevuld dossier dorpen en stadswijken samengesteld met veel informatie hierover. De bibliotheken in Utrecht hebben een Menukaart samengesteld voor bibliotheekvoorzieningen in kleine kernen en wijken.

Ook bibliotheek Kennemerwaard heeft een vestigingen in wijken en kleine kernen. In genoemd rapport van ProBiblio is de vestiging De Noord als voorbeeld genoemd. In de wijk Overdie in Alkmaar is een kleine vestiging die zich met haar diensten richt op kinderen tot 12 jaar. In Limmen is vorig jaar de vestiging in een school gehuisvest en zijn de diensten specifiek gericht op schoolkinderen en minder mobiele ouderen. In alle gevallen is een voorziening in een kleine kern of stadswijk méér dan een ruimte met wat boeken, een paar tijdschriften en kranten.

Twee mooie projecten die onlangs zijn uitgevoerd in Alkmaar illustreren dat:
In Oudorp is samen met de Stichting Historisch Oudorp een aantrekkelijk programma samengesteld onder de titel Kasteel Middelburg. Na zijn overwinning op de Westfriezen liet Floris V tussen 1282 en 1287 vijf dwangburchten bouwen waaronder kasteel Middelburg in Oudorp. Het is niet bekend hoe Middelburg er precies heeft uitgezien; wel is nauwkeurig bekend waar Middelburg heeft gestaan. In de maand april is Middelburg weer virtueel herbouwd en nieuw leven ingeblazen. Leerlingen van de basisscholen in Oudorp hebben onder leiding van Theo Schilder van Theater Stoepjee Floris V geholpen zijn kasteel weer te herbouwen en in de loop van een aantal workshops is kasteel Middelburg weer tot leven gekomen!
In de wijk Overdie heeft onlangs het project Lezen in de keuken plaatsgevonden: "Niets is leuker dan lezen, praten en schrijven over koken! Dat vinden de ouders van de ouderkamer van basisschool De Fontein in Overdie, in Alkmaar. En dan maakt het niet uit hoe ‘goed’ je Nederlands leest, praat of schrijft." Samen met Kern8 zijn twee workshops bedacht. Workshops waarin werd gelezen, geschreven, gesproken en gekookt 

Twee mooie projecten die niet alleen de belangrijke rol die de bibliotheek kan vervullen in een stadswijk duidelijk maken en op veel enthousiasme bij deelnemers heeft geleid, maar ook nog tot tastbare resultaten hebben geleid. De activiteiten in Oudorp hebben bijvoorbeeld een enthousiaste ambassadeur van de bibliotheek van nationale statuur opgeleverd:
 

De recepten van Lezen in de keuken zijn gebundeld in een fraaie brochure. De eerste exemplaren van dit boekje zijn op 11 mei jl. uitgereikt aan betrokkenen bij het project en aan leerlingen van De Fontein. Deze leuke receptenbrochure is ook gratis verkrijgbaar op alle locaties van Bibliotheek Kennemerwaard. Een mooie mogelijkheid om deze lekkere recepten ook eens te proberen.
Als je interesse hebt in de brochure laat dat even weten, dan zorg ik voor toezending ervan.

N.B. Beide projecten zijn mede mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage van het Taqa Cultuurfonds.

Van god naar gids (maar graag een beetje vaart)

In een gesprek dat ik laatst met @edopostma en @michelpenterman van ProBiblio had over de inzet van sociale media in en door de bibliotheek. Laatstgenoemde gebruikte de metafoor 'van god naar gids' toen het ging over de veranderende rol van bibliotheken en bibliotheekmedewerkers.


Afgelopen zaterdag heb ik een aantal maal moeten denken aan deze metafoor, toen ik net als veel vakgenoten aanwezig was bij het eerste #LIBCAMPNL12. Inmiddels is er op verschillende blogs en via twitter voor belangstellenden heel veel over de inhoud te lezen van deze goed georganiseerde, interessante en leuke bijeenkomst (zie http://www.libcamp.nl/verslag )


Tijdens de dag bleek eens te meer dat we (bijna) allemaal (h)erkennen dat bibliotheken sterk veranderen en daarmee de rol van de professional. (Bijna) allemaal zijn we op zoek naar de rol die we in de nabije toekomst zouden kunnen en moeten vervullen. Zowel als professional als voor de bibliotheek waarvoor we werken.
Het gaat daarbij steeds minder om de vorm en steeds meer om de gebruiker en de informatie die hij/zij nodig heeft. Zowel tijdens de lange introductie als tijdens de sessies kwam dat beeld naar voren. In de sessie 'de bibliotheek over 10 jaar' ging het vooral over de functies van de toekomstige bibliotheek, het belang van het begeleiden van mensen, het leren van mensen, het informeren van mensen. En dan niet vanachter een 'streng inlichtingenbureau', maar op een manier waarop mensen aangesproken willen worden. 
Kortom: hoe transformeren we van god naar gids?

Prachtig allemaal, maar ook: what's new? In 2008 schreef Jan Klerk een artikel over de rollen en competenties van de 'nieuwe bibliothecaris' waarvoor Michael Stephens zes noodzakelijke 'skills' beschrijft:
1. zoekt direct en interactief samen met de gebruiker naar nieuwe producten en diensten.
2. omhelst web 2.0 technologie.
3. zet deze technologie in om communicatie, participatie, samenwerking en kennisdeling optimaal en op eenvoudige wijze te ondersteunen.
4. is een trendspotter en weet ontwikkelingen in de samenleving op waarde te schatten en te vertalen in concrete producten en diensten.
5. is in staat om goede en snelle beslissingen te nemen.
6. is een contentregisseur en helpt gebruikers met behulp van de informatie-infrastructuur van de bibliotheek hun eigen content te creëren.

We zijn dus al een tijdje onderweg van god naar gids, of zouden dat moeten zijn, maar ik vraag me wel af hoeveel 'nieuwe bibliothecaris' we anno 2012 zijn en wanneer we dat dan helemaal zouden zijn. Dat zou wat mij betreft eigenlijk wel een beetje sneller kunnen en misschien ook wel moeten.

Aan de andere kant: de beweging is ingezet. Bruno Vermeeren, een van de Vlaamse deelnemers aan de dag schrijft op zijn blog:
"Spectaculair is het niet: het beroep evolueert. De focus komt steeds meer op de gebruiker te liggen. Informatieprofessionals moeten weten om te gaan met mensen, dat vooral en in de eerste plaats."
"Wel straalde deze onconferentie een ongelooflijk positieve sfeer uit. Al die professionals die in hun vrije tijd nog eens komen discussiëren over de toekomst van hun vak, die misschien niet weten waar het naartoe gaat, maar er op zijn minst mee bezig zijn. Ze weten wat de uitdagingen zijn waar ze voorstaan. Ze zitten niet bij de pakken neer, maar zoeken naar oplossingen, naar antwoorden."

N.B. De metafoor van god naar gids is niet uniek voor bibliotheken en bibliothecarissen. Bijvoorbeeld ook in het onderwijs en de gezondheidszorg is er sprake van een dergelijke verschuiving. Kijk daarvoor eens naar dit TEDxMaastricht-filmpje van de neuroloog Bas Bloem die zorgverleners uit hun 'ivoren toren' wil laten neerdalen en de rol van zorgverleners wil verschuiven van God naar Gids.